Pomza taşı, diş macunundan tarıma, savunma sanayinden inşaat sektörüne kadar birçok sektörün hammaddesi…
Dünyadaki toplam rezervin yüzde 45’ine sahip Türkiye’de pomza, diş macunundan tarıma, savunma sanayinden inşaat sektörüne kadar birçok hammaddesi.
Türkçede pomza taşı, sünger taşı, köpüktaşı, topuk taşı, hışırtaşı, nasırtaşı, küvek gibi adlarla bilinir. İngilizcede iri taneli olanlara “pumiz”, ince taneli olanlara da “pumicite” denir.
İlk olarak antik Yunanlar tarafından kullanıldığı bilinmektedir. MÖ 1.yüzyılda Vitruvio'ya ait mimari özette pomza taşından bahsedilmektedir. Vitruvio yığınları sudan hafif bu nedenle de yüzücü olarak tanımlar. Ayrıca suyu emmediğini ve hijyenik olduğunu da belirtir. Eski Romalılar zamanında pomza taşı çoğunlukla termal banyoların ve tapınakların yapımında kullanılmıştır. Almanya 'da ise 1800’lü yıllarda Rhinenland şehrinde kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa genelinde ise pomza taşına ilgi gösterilmemiştir. ABD de ise Pomza taşının yapı malzemesi olarak kullanılması 18. yüzyılın ortalarında California'da başlamıştır. Son 30 yıl içerisinde ise teknolojinin gelişmesi ve çevre bilincinin artması pomza taşının kullanımını yaygınlaştırmıştır. Türkiye’de pomza üretimine ilk olarak 1988 yılında başlanmıştır.
Volkanik bir cam yapısındadır. Genelde açık renkli olup beyazdan, kreme, mavi, griye kadar değişen renklerde olur, ancak yeşil, kahverengi ve siyah da olabilir. Asidik ve bazik karakterli volkanik faaliyetler sonucu oluşan; gözenekli bünyesinde kristal suyu olmayan, genellikle riyolit kompozisyonu içeren kayaç. Asidik pomza; beyaz, kirli beyaz renkte olup, daha yaygın olarak bulunur ve yoğunluğu 0.5-1 gr/cm3 arasında değişir. Bazik pomza ise yabancıların “Scoria” dedikleri, Türkçede ise bazaltik pomza olarak bilinen kahverengi, siyahımsı renkte pomza türü olup, özgül ağırlığı 1-2 gr/cm3 dür.
Pomza 250’ye yakın sektörde kullanılmaktadır. En hassas kullanım yeri ise savunma sanayisidir. Kimya sektöründe de çok geniş alanda kullanılmaktadır. Bugün kullandığımız diş macunlarının büyük çoğunluğunda pomza taşı beyazlatıcı olarak yer alıyor. Avrupa’da belediyelerin bir kısmı içme sularının arıtılmasında pomzayı ana filitrasyon malzemesi olarak değerlendiriyor. Ziraat sektöründe topraksız tarımın çok önemli olduğu koşullarda seracılıkta, çölleşmiş bölgelerde toprak yerine kullanılmaktadır.
Pomza’nın kullanıldığı sektörler arasından öne çıkanlar;
İNŞAAT: Pomza, inşaat sektöründe hafif beton elde edilmesinde agrega olarak kullanılıyor. Pomza, normal kumun ve çakılın üçte biri ile üçte ikisi kadar ağırlığa eşit. Aynı durum pomza ile yapılan betonlarda da görülebiliyor. Pomzadan yapılan betonun normal betondan çok daha hafif olması nedeniyle taşınması ve kullanılmasındaki kolaylıklar, zaman ve işçilikten tasarruf sağlıyor.
TARIM: Bitki yetiştirme ortamı olarak geniş ölçüde kullanılan materyal. Fiziksel ve kimyasal özellikleri değişmeyen yapıda. Bu durum defalarca kullanılmasına olanak sağlıyor. Aynı zamanda toprağa göre daha hafif olduğundan işlenmesi, nakliyesi ve yerinde kullanımı da kolay.
TEKSTİL: Pomzanın en önemli kullanım alanlarından biri de tekstil sektörü. Bu sektörde pomza, yaygın olarak kot taşlama olarak bilinen ağartma işleminde bolca kullanılıyor. Bu işlemle kot kumaşların renklerinin açılması, ağartılması ve kumaşın yumuşatılması sağlanıyor.
KİMYA: Tarım ilaçları ve kibrit sanayinde taşıyıcı olarak, suni gübrelerin topraklaşmasının önlenmesinde anti kek maddesi olarak, diş macunlarında ve dişçilikte parlatma kek ve tozu olarak, birçok alanda absorban malzeme olarak, temizlik ve deterjan sanayinde katkı malzemesi olarak kullanılıyor. Ayrıca özel tip boyalarda, akustik ve yalıtımlı boyalarda pürüzlü duvar kaplamalarında, trafik boyalarında, kaymaz tip boyalarda katkı malzemesi olarak kullanılıyor.
DİĞER SEKTÖRLER: Mücevher işleme, metal, cam ve plastik sanayinde aşındırıcı olarak, televizyon tüpleri, devre ve çiplerinin üretiminde hassas temizleme maddesi olarak, yol tutucu-kaymaz tip oto lastiklerin üretiminde katkı malzemesi olarak, asfalt karayollarında buzlanmaları kontrol altına almada, dekoratif ve yalıtımlı, hafif tavan kaplama malzemelerinin imalinde kullanılıyor.
Nerede Bulunur?
Türkiye’de rezerv yoğunluğu İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yoğunlaşmış durumdadır. Mevcut yataklar Orta Anadolu’da özellikle Ürgüp Avanos ve Kayseri’nin Talas-Tamarza-Develi bölgesinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca Bitlis, Van, Ağrı, Kars, Ankara, Isparta ve Muğla illerinde de yoğun pomza yatakları bulunmaktadır.